KHỞI NGHIỆP & TIỂU THƯƠNG

TRUYỆN NGẮN: KHỞI NGHIỆP - TIỂU THƯƠNG
Kỳ 1: KHỞI NGHIỆP.
Minh Hương tốt nghiệp khoa Quản trị kinh doanh tại Đại học ngoại thương, tiếng Anh của cô cũng tốt. Cô hạnh phúc cùng bạn bè tung mũ lên bầu trời xanh rộng mở, nụ cười rất tươi. Bố mẹ và em trai cô cũng rất tự hào đứng chụp hình với cô trong bộ áo súng sính dự lễ tốt nghiệp của cô.
Sau những buổi tiệc nhóm bạn vui vẻ vì tâm lý vừa thoát được những ngày tháng vùi đầu học tập, tìm kiếm dữ liệu để làm luận văn tốt nghiệp đại học, Minh Hương cảm thấy rất tự tin với văn bằng Đại học loại giỏi của cô. Minh Hương bắt đầu điền hồ sơ xin việc vào những nơi cô ưa thích, những tập đoàn doanh nghiệp có tên tuổi trên thương trường.
Đã 3 tháng chờ đợi, không có tập đoàn nào trả lời đơn xin việc của cô. Cô bắt đầu sốt ruột nộp đơn vào các doanh nghiệp nhỏ hơn. Cũng có nơi cho Minh Hương làm thử việc 3 tháng hưởng 70% lương thử việc theo mức lương cơ bản của thang lương nhà nước. Cô cũng cố gắng với suy nghĩ còn hơn thời gian đi học vẫn phải xin tiền bố mẹ ăn sáng. Vả lại mình còn học được nghề của doanh nghiệp.
Nhờ bố mẹ cô có quen biết, cô được vào làm ở một ngân hàng thương mại. Cô được phân công ban đầu là theo dõi tín dụng cho vay đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa. Cô chứng kiến nhiều doanh nghiệp khởi nghiệp, những chàng trai, cô gái trạc tuổi cô với những phương án kinh doanh đầy hoài bão, đến trình bầy vay vốn và tất nhiên điều kiện tiên quyết là phải đạt các yêu cầu: dự án khả thi, thời gian thu hồi vốn, điều kiện đảm bảo trả nợ, thế chấp tài sản..vv và vv... Minh Hương nhiệt tình hẹn họ cùng ra công chứng với bô hồ sơ thế chấp... cô ái ngại với những ông bố bà mẹ từ dưới tỉnh lên ký tên, lăn tay trước mặt công chứng, hồi hộp vì sợ con không vay được tiền...
Minh Hương bắt đầu sợ hãi và ái ngại. Doanh nghiệp xin vay vốn cũng có đơn vị làm ăn thành công phát triển tốt. Nhưng cũng có những doanh nghiệp chỉ trả đúng hẹn thời gian đầu, dần dần không trả đúng hẹn rồi rơi vào tình trạng nợ xấu...tài sản thế chấp phải phát mãi... đau khổ hằn trên khuôn mặt nhăn nheo của người mẹ người cha...
Hệ thống ngân hàng có nhiều thay đổi, chuyển đổi số, online banking. Nhân sự nhân viên ngân hàng cũng có nhiều thay đổi. Minh Hương cảm thấy có nhiều áp lực trong công viêc ở ngân hàng. Cô xin nghỉ để tìm cơ hội mới...

KỲ 2: TIỂU THƯƠNG
Hơn 5 năm làm việc ở ngân hàng thương mại, môi trường tiếp xúc với giới kinh thương, Minh Hương cũng học hỏi được nhiều kiến thức. Tuy vậy, càng tiếp xúc nhiều cô càng chín chắn hơn. Minh Hương chưa bao giờ có ý nghĩ mình sẽ trở thành cô chủ, tự thành lập doanh nghiệp tư nhân. Bốn năm đại học là những bài học lý thuyết trên giảng đường về quản trị kinh doanh bao gồm các định chế tài chính, ngân hàng, cách vận hành dây chuyền sản xuất của doanh nghiệp, tình hình vật tư kho bãi... tất cả là những sơ đồ nhiều màu sắc, nào là đầu tư nhà máy, mua sắm trang thiết bị, rồi tuyển lao động cùng làm việc, cô hình dung sợ nhất là thị trường, là doanh số bán ra, là chi phí quảng cáo tiếp thị, là tiền lương hàng tháng trả cho nhân viên, rồi đóng BHXH, các khoản phúc lợi hằng năm cho người lao động, lương thưởng tết, lương tháng 13 cho tất cả mọi người trong doanh nghiệp. Mới nghĩ thôi cô đã thấy phát run phát rét.
Những năm tháng làm việc cho ngân hàng, cô chỉ biết thực hiện theo mệnh lệnh, theo quy định của chi nhánh ngân hàng nơi cô làm việc. Đến tháng lĩnh lương như mọi người, cô về nhà là rũ bỏ mọi lo toan tính toán với khách hàng. Cô cũng là người chăm chỉ, ăn nói dịu dàng được đồng nghiệp thương mến. Cô cũng biết an phận với sự nghiệp và môi trường làm việc của mình. Nhưng rồi, nghề nghiệp nào cũng có rủi ro, khách hàng không phải ai cũng là người trung thực tử tế, cô phải đối mặt với những con số, với những sự việc bất an...

***
Năm năm làm việc với đồng lương ổn định và chế độ thưởng của ngân hàng cũng cao, cô cũng để dành được ít vốn. Tuy vậy, với kiến thức của cô trong quá trình tiếp xúc với các khách hàng là các doanh nghiệp, cô hiểu những khó khăn và những rủi ro của doanh nghiệp, cô thật sự không muốn tự thử thách mình. Cô không dám đứng ra thành lập doanh nghiệp dưới dạng công ty TNHH một thành viên hoặc kêu gọi bạn bè góp vốn thành lập công ty cổ phần,.. cô quyết định nghỉ ngơi đi du lịch trong nước, ngoài nước để tìm cho cô một hướng đi phù hợp.
Một dịp, Minh Hương ra Đà Nẵng nghỉ ngơi và đến thăm phố cổ Hội An. Cô thấy có nhiều khách du lịch tản nhàn như cô, họ cười nói vui vẻ, mua vài cái mũ đan bằng cói để đội cho khỏi nắng. Minh Hương cũng bắt chước mua vài cái mũ đan làm quà cho gia đình, tính cô vui vẻ, nói chuyện với các cô gái bán hàng hỏi hàng hóa này sản xuất ở đâu, có khó đan không? Các cô bảo các cô tự đan nát ở nhà, cười nói rất vui vẻ thân thiện, rồi đưa cho Minh Hương chiếc card nhỏ ghi tên và địa chỉ cửa hàng.
Minh Hương mua thêm vài sản phẩm đan bằng lá, rồi mua mấy giải khăn lụa quấn nơ trên các mũ rộng vành trông rất nữ tính...

***
Ý tưởng đôi khi chỉ là khoảnh khắc bất chợt. Minh Hương về lại Saigon, khảo sát các khu phố có nhiều khách du lịch tham quan. Cô quyết định thuê một cửa hàng, trang trí mộc mạc nhưng có những họa tiết đơn giản dễ thương, rồi cô liên lạc với cửa hàng đan nát ở Hội An, đặt mua mũ, nón đan bằng các loại lá, rồi cô đến thăm cơ sở dệt lụa nhỏ ở Long An mua những chiếc khăn lụa về làm các giải nơ ngộ nghĩnh trên chiếc mũ đan bằng lá..., cô có gu thẩm mĩ về mầu sắc lại tỉ mỉ nên những chiếc nón của cô đúng là sản phẩm độc đáo hand-made, không có cái nào giống cái nào, khách du lịch rất thích mua.
Cửa hàng của cô, ngày càng nhiều hàng hóa, không chỉ là mũ nón, mà còn có những chiếc giỏ làm thủ công, kết hoa văn tỉ mỉ. Cửa hàng trang trí thêm đèn, bắt camera cho khách vào được tự do chọn hàng thoải mái. Minh Hương cũng trang bị máy tính tiền tự động, tuyển hai sinh viên làm 2 ca. Như thế cô có thời gian đi đặt hàng bên ngoài mà không sợ bị thất thoát tiền bạc.

***
Mùa Xuân vừa rồi, Minh Hương sang Bắc Kinh Trung Quốc tham quan, cô đến khu trung tâm thương mại để tìm hiểu giao thương. Cô thấy nhiều sản phẩm có thương hiệu nổi tiếng mà giá rất rẻ. Người bán hàng hỏi cô bao giờ về VN, cô bảo chiều nay bay rồi. Người bán hàng bảo cô chọn mẫu mua thử một xách tay hàng hóa, muốn thương hiệu gì cũng có. Cô nghĩ mua thử xem sao và quyết định mua mỗi thứ vài cái vì cô không mang theo tiền nhiều.
Thế là cô có mối mang làm ăn với doanh nhân Trung Quốc. Hàng đẹp, giá rẻ nên dễ bán.
Cửa hàng càng ngày càng lộng lẫy nhiều hàng...
Các nhà máy gia công xuất khẩu giầy thể thao sang Mỹ, để đảm bảo số lượng xuất khẩu theo hợp đồng, nhà máy sản xuất thường sản xuất thêm số lượng, nhiều hơn hợp đồng khỏang từ 3 đến 5 % để phòng ngừa nếu có sản phẩm bị lỗi vẫn xuất đủ số lượng theo hợp đồng. Thế là hàng thừa, có khuyết điểm nho nhỏ không đáng kể, nhà máy cho chỉnh sửa, rồi cũng đem đến gửi cô bán...

***
Mấy tuần nay, các khu trung tâm thương mại bị kiểm tra nguồn gốc và xuất xứ hàng hóa gắt quá. Các tiểu thương hoang mang nên tạm đóng cửa...
Minh Hương cũng băn khoăn, hàng đan nát mây tre lá, nón lá, mũ cói mua của các gia đình ở làng quê làm gì có hóa đơn, khai nguồn gốc thì cứ khai, cô đâu có ngại.
Hàng xách tay, đặt hàng theo đơn hàng nhỏ lẻ thủ công từ Trung Quốc, cô không lừa dối khách hàng, mua rẻ bán rẻ. Khách vẫn biết là hàng Trung Quốc nhưng thấy rẻ vẫn mua mà.
Hàng của Nhà máy xuất khẩu là hàng thật, nhãn hàng thật, chứ cô có tự ý gắn mác giả đâu?...

Ái za, nan giải, thôi nhân tiện đồng tiền mất giá, mua 100 ngàn, bán trăm hai, rồi lại mua vào 140 ngàn bán trăm sáu, lời một chút lại không đủ vốn mua vào. Thôi nhân tiện đang căng thẳng kiểm tra, cô quyết định đóng cửa vài tuần đi chơi vậy.
Nhưng cô lại tiếc, cửa hàng mà đóng cửa vài tuần thì khách quen bỏ đi hết. Mua bán phải chấp nhận có lúc thuận lợi, lúc không thuận lợi, mua vào bán ra, dòng tiền mới lưu thông, mới giữ chân được khách hàng.
Dù sao Minh Hương cũng là người có ăn học, làm ăn kinh doanh phải tuân thủ các quy định của pháp luật. Nhưng cũng thật sự khó cho các tiểu thương đấy.

Nguyễn Thị Sơn
19.6.2025